पाऊस उंबरठ्यावर आलाय. थोडेफार शिंपण झालेही आहे. मातीचा वास घुमला, विजा कडाडल्या आणि आता दोनचार दिवस त्याने विश्रांती घेणे पसंत केलंय. साहजिकच "Hi"च्या नंतर "वीकेंडला काय" असा यमक जुळवून प्रश्न म्हणजे आजकाल चॅटची सुरुवात असते. सीझन हाय बाबा, चुकवायचे काम न्हाई. कांचन ऊर्फ बारीक [आम्ही दोघं पण एकमेकांना बारीकच म्हणतो :-)] हिला पण आजकाल पावसाळी ट्रेकचे वेध (की वेड?) लागले होते. किती दिवस पोरगी डोकं खात होती, ओय बारक्या, ट्रेकला कधी जाणार? मला घेऊन चल." सौरभबरोबर ट्रेक करुन पण बरेच दिवस झाले होते. जवळपास दीड वर्षं. म्हणून मग वरीलप्रमाणे चॅटची सुरुवात करुन भटकंतीतले अतिरथी श्रीकांत ऊर्फ शिक्रांत (वीकेंडला घरात राहिला तर फाऊल) consult केले. साहेबांनी मृगगड असे नाव घेतले. ओके. गुगल, माहिती आणि गाडी फायनल असे चक्र फिरले आणि शनिवार पहाट कन्फर्म.

सकाळी सकाळी म्हणजे भल्या पहाटे साडेचारला बारकीला फोन करुन उठवली आणि पाच वाजता तिला उचलून सौरभकडे टच. साहेबांच्या घराची दरवेळी नवेन शोधकहाणी असते. लोकमान्यनगरातल्या सगळ्या बिल्डिंग्ज सारख्याच. दरवेळी मी नवीनच बिल्डिंगसमोर उभा राहतो आणि फोन लावतो. या वेळी पण तेच झाले. पण साहेब उचलायलाच तयार नाहीत. आयला, झोपला की काय अजून? पण चौथ्या-पाचव्या प्रयत्नात उचलला. तर तो दुसर्‍याच (म्हणजे माझ्यासाठी दुसरी, त्याच्यासाठी तीच) इमारतीसमोर उभा, गाडी काढून वाट पाहत होता. गाडीत बसलो आणि औंधमधून शिक्रांतला उचलण्याआधी चहा मारला. तिथून जुन्या पुणे-मुंबई हायवेने बुंगाट. मारुती-८०० असूनही सौरभ ऐंशी-नव्वदने बुंगवत होता. पावसाने आज दडीच मारली होती. कामशेतनंतर पलीकडच्या इंद्रायणी खोर्‍यात गेलो की नेहमीच हवा एकदम पालटते. बाईकवर जाताना आजवर नेहमीच कामशेतची खिंड ते मळवली या पट्ट्यात रेकॉर्डब्रेक पावसाने आम्हांला झोडपून काढले आहे. पण आज तेही नव्हते. चकचकीत ऊन आणि डावीकडे उन्हात चमकणारी लोहगड-विसापूरची जोडगोळी. त्यामागे दिसणारा तुंगचा सुळका. पावसामुळे धरणीची कूस उजवली होती. तिच्या अंगाखांद्यावरचे धबधबे पान्हवले होते तरी अजून धारावले नव्हते. वासरू पिताना जसे एक ढुशी देते तशी आकाशातून वरुणाच्या एका जोरदार ढुशीची गरज होती. त्यानंतर दुधाळत्या प्रपातांची नक्षीदार वेलबुट्टी कातळकड्यांवर उमटणार होती.

लोणावळ्याला पावणेसात वाजता पोचलो. नेहमीचा ब्रेकफास्ट पॉइंट म्हणजे मनशक्ती केंद्र, लोणावळा. पण एवढ्या अघोरी वेळेला कसले ते उघडलेले? मग आपल्या रामकृष्ण'मध्ये उडुपी नाश्ता झाला. पोटोबा शांत झाले, कडक फिल्टर कॉफीचा वरुन तडका दिला आणि पुढे निघालो. खंडाळ्याच्या पुढे असलेल्या नागमोडी वळणांवर नेहमी असणारे धुके दिसत नव्हते. पाऊस नसल्याची जाणीव अधिकच तीव्र झाली. पायलट सौरभने विचारले, राजमाची पॉइंटला थांबायचे आहे का? नाही म्हणालो, नेहमीच काय थांबायचे? पण जशी दरी समोर दिसली आणि खाली दरीत उतरलेले ढग दिसले तसे थांबावेच लागले. टुणकन उडी मारुन काही फोटो काढले. दरीत दाटलेले कुंद ढग आणि दूरवर श्रीवर्धन आणि मनरंजन हे राजमाचीचे जुळे बालेकिल्ले.

अनेक ट्रेकर्सचा पहिला ट्रेक असलेल्या राजमाचीने मला नेहमीच हुलकावणी दिली आहे. आजवर पंच्चावन्न किल्ले होऊनही मी अद्याप राजमाचीला गेलो नाही हे वाचून समस्त ट्रेकर्स मंडळी माझा त्रिवार निषेध नोंदवणार यात शंकाच नाही. पण काय करु? आजवर तीन वेळा गेलो राजमाचीसाठी आणि दर वेळी असा काही तुफान पाऊस व्हायचा की हितचिंतक मंडळी सांगायची जाऊ नका, ओढ्याच्या पलीकडे अडकून पडाल. असो, राजमाची अजून राहिल्याची बोच आहेच, तो मला बोलावतो आहे आणि मी नक्कीच जाणारही आहे. तिथून पुढे निघालो आणि घाटतली नागमोडी वळणे घेत एक्स्प्रेस वेच्या पॅचवर आलो. खाली उतरताना सुरळीत वाहतूक चालू होती, पण वर चढत असलेल्या बाजूला वाहनांच्या दोन तीन किलोमीटरपर्यंत रांगा लागल्या होत्या. आतमध्ये बसलेल्या लोकांचे फ्रस्ट्रेशन स्पष्ट दिसत होते.

घाट उतरुन खोपोलीवरुन पालीच्या रस्त्याला लागलो. उंबरखिंडीकडे जाणार्‍या फाट्याला मागे टाकून, नागफणीचे रुप डोळ्यांत साठवत आणि जांभूळपाड्याच्या कमानीतून आत वळालो. रस्ता विचारत विचारत एका पुलावर आलो. खालून वाहणारी बहुतेक आंबा नदी असावी. पूल ओलांडून भेलिव नावाच्या गावात आलो. गावाच्या अलीकडेच एक अरुंद पूल आहे. त्यामुळे चारचाकी अलीकडेच लावून जावे लागते. तिथे गाडी लावली आणि समोरच्या डोंगररांगेचा आढावा घेतला. समोर कमी उंचीचा कातळकडा म्हणजे मृगगड ऊर्फ भेलिवचा किल्ला. आणि त्यामागे मोराडीचा सुळका म्हणजे लोणावळ्याच्या लायन्स पॉइंटवरुन दिसणारा शिवलिंगासारखा एक विराट सुळका. निसर्गाची ही किमया मानवाला त्याच्या खुजेपणाची जाणीव करुन देणारी. आजवर एकही मानव कदाचित तिथे पोचला नसेल.


उंची तशी बेताचीच. आधी वाचले होते की दगडात खोदलेल्या पायर्‍या आहेत, त्यामुळे म्हटले लवकर होईल आणि वाटाड्याची गरज नाही. गावात आलो. शाळेसमोरुन जाताना दोन गुरुजी व्हरांड्यात काही तरी चर्चा करत होते, पोरं एकासुरात म्हणत होती क.. का... कि.. की... कु.. कू.. आणि आम्हांला समोरुन जाताना पाहून पुढचे विसरुनच गेली. आवाजच विस्कळीत झाला. आम्ही गालातच हसत एका मावशींना रस्ता विचारुन पुढे झालो. पावसाने उघडीप दिल्याने शेतकर्‍यांनी भाताच्या रोपांसाठी पाभर धरली होती. किणकिणत्या घंटा गळ्यात बांधलेल्या बैलांना दिलेले हाकारे घुमत होते. वाटेवर करवंदाची जाळी दिसली आणि आम्ही आमचे वय विसरुन उड्या मारुन मारुन करवंदं खायला सुरुवात केली. भानावर आलो तसा एका काकांना रस्ता विचारला आणि त्यांनी सांगितल्या वाटेवर पुढे झालो. तरीही स्पष्ट वाट दिसेना. म्हणून आता आपणच शोधावी या उद्देशाने निघालो.

अतिशय उष्ण आणि दमट हवा, ऊन यामुळे असह्य उकाडा होता. आणि समोरच दिसणारी एक चढण पार करुन एका खिंडीत पोचलो. पण समोर कुठेच पायर्‍यांचा मागमूस नव्हता. सौरभ तर शंका घ्यायला लागला की हा मृगगड नाहीच. अशातच शिक्रांत माहितीचे कात्रण गाडीतच ठेवून आला होता. त्याच्यावर यथेच्छ तोंडसुख घेतले आणि इतरांना म्हणालो जरा इथेच थांबा मी डाव्या हाताने कड्याच्या मागे जाऊन रस्ता आहे का पाहून येतो. एके ठिकाणी एक रॉक पॅच दिसला, वाटले कदाचित वरती पायर्‍या सुरु होतील, म्हणून दोन झाडांच्या आधाराने तो थोड्याफार कष्टाने चढून गेलो. पण वर परिस्थिती अधिकच बिकट होती. पाय ठेवायला जागा नाही, हातात फक्त बोटभर जाडीचे झाडाचे मूळ. परत उतरण्याशिवाय मार्गच नव्हता. तिथून उतरुन पुढे व्हायच्या आधी श्रीकांतला सोबतीला बोलावून घेतले. सौरभला आणि कांचनला आवाज देऊन तिथेच बसा रस्ता शोधून येतो असे सांगून आम्ही दोघे पुढे निघालो. एका निसरड्या वाटेवरुन खाली उतरुन पुढे जंगल तुडवत निघालो. अतिशय दाट जंगल, ऊन शिरायला जागा नाही. त्यात पाऊस पडून गेल्याने खाली चिखल आणि पालापाचोळ्याचा खच. मच्छरांसाठी एकदम आयडियल सिच्युएशन. ते पण नेहमीचे मच्छर नाहीत तर झेब्रा कलरचे काळे-पांढरे. किती वेळ चालत होतो काय माहीत, पण एक तास तर सहजच झाला असेल. कितीही थकलो तरी दम टाकायला खाली बसायची सोय नाही. चिखल, पालापाचोळा आणि जरा शांत बसले की मच्छरांचा त्रास.

परत जाण्यात आता अर्थ नव्हता. कारण असे वाटले की आता गडाला प्रदक्षिणा पूर्णच होणार आहे तर दुसर्‍या बाजूने रस्ता असेल तो पाहू. पण चालत चालत मोराडीच्या सुळक्याच्या पायथ्याला आलो. तिथे जरा झाडांच्या दाटीतून उघड्यावर आलो तर डोळे पांढरे व्हायची वेळ आली. मृगगड हा सह्याद्रीच्या रांगेपासून वेगळा झालाच नव्हता. तो थेट लोणावळ्याच्या मागल्या लायन्स पॉइंटला जोडला गेला होता. आता इकडे आड आणि तिकड विहीर. जरा दम टाकायला बसलो. त्राण संपले होते. नशीबाने पाणी बरोबर होते. डोळ्यांवर अंधारी आली. शिक्रांतकडे इलेक्ट्राल होते. ते प्यायल्यावर जरा बरे वाटले. आता आलो तेवढे अंतर एकतर परत जाणे, किंवा समोरच्या धारेवर चढून मोराडीच्या सुळक्याच्या म्हणजे शिवलिंगाच्या पायाला स्पर्श करुन पलीकडे उतरणे. असेही सौरभ आणि कांचन गाडीकडे परत गेले असणार. मग दुसरा पर्याय निवडला. अतिशय दमछाक करत करत वर चढलो. एकदोन गरुड जवळच्याच झाडावरुन झपकन उडाले तसे मी दचकलो. आकाशात घिरट्या घालू लागले. कदाचित जवळच कुठतरी घरटे असावे. धारेवर चढून पलीकडे अंदाज घेतला. तर फक्त एके ठिकाणी मानवी पाऊलखुणा म्हणजे वाट दिसत होती, अवघड पांदीतून जाणारी. दुसरा मार्गही नव्हता. क्षणभर विश्रांती घेतली. आता डोंगरधारेच्या दोन्हीबाजूंनी वारा शीळ घालत होता.

आयएनएस शिवाजीचा तलाव भरुन वाहू लागला की इकडे सुंदर धबधबा या दरीत उतरतो. आताही तो नुकताच आपले अस्तित्त्व दाखवून द्यायला लागला होता. काळ्या आईची लेकेरं भाताची पेरणी करीत लाडक्या जिवाशिवाच्या बैलजोडीला हाळी देत होते. त्यांच्या गळ्यातल्या घंटेचाही आवाज स्पष्ट येत होता. आकाशातून गरुडाची साद दरीत घुमत होती. हे संगीतच सगळ्या नवनिर्मितीची प्रेरणा असेल असे क्षणभर वाटून गेले. मग तीच वाट घेऊन सावरत खाली उतरलो. पुन्हा गच्च झाडी आणि करवंदाच्या जाळ्या. दिसले करवंदाचे झाड की टाक दोनचार तोंडात, असे करत करत वाटचाल सुरु केली. लवकरच पुन्हा मृगगडाच्या समोर येऊन ठाकलो. आता ती सुप्रसिद्ध गुहा दिसायला लागली, पण पायर्‍या नाही. पण त्या आसपासच असणार याची खात्री होती. पण आता अंगात त्राणच उरले नव्हते. म्हणून मृगगड प्रदक्षिणा आणि मोराडीच्या सुळक्याला स्पर्श करुनच परत फिरायचे असा निर्णय घेतला आणि खालच्या जंगलातून पाचोळा तुडवत आणि करवंदं रिचवत पुन्हा भेलिव गावात उतरलो. येताना एका आजोबांना रस्ता विचारुन खात्री करुन घेतली, पुन्हा येण्यासाठी.

गावातून पुलावर आलो आणि सौरभ आणि कांचन त्या दमट उष्ण हवेत उन्हात गाडीच्या भट्टीत बसले होते, सगळे दरवाजे, अगदी मागचा आणि बॉनेटसह उघडे ठेवून. आल्या आल्या बॅग फेकली आणि पुलाखाली ओढ्यात बसकण मारली. थंद पाण्याने सगळा थकवा पाण्याच्या प्रवाहात वाहून गेल्यासारखे वाटले आणि पुन्हा मन उल्हसित झाले... एक नविन ट्रेक करण्यासाठी. बोला येताय?

उपयुक्त माहिती:

किल्याचे नाव: मृगगड (भेलिवचा किल्ला)
जाण्याचा रस्ता: खोपोली-पाली रस्ता-जांबूळपाडा-वासुंडे-भेलिव.
पाहण्यासारखे: कातळात खोदलेल्या पायर्‍या, गुहा, पाण्याचे टाके.
श्रेणी: सोपी ते मध्यम.
पुरातन उपयोग: घाटवाटांवर लक्ष ठेवणे.

Fact Files:
Fort Name: Mrug Gad aka Fort of Bheliv.
Route: Khopoli-Pali Road-Jambhulpada-Vasunde-Bheliv.
What to see: Rock cut steps, cave, water cisterns.
Grade: Simple to Medium difficult.
Historic significance: Watchguard to ghat routes.